Onze samenleving verandert snel. De betekeniseconomie ontstaat maar wat is dat nu precies ?
Er wordt steeds meer over maatschappij 3.0 gesproken, maar wat zijn dan maatschappij 2.0 en maatschappij 1.0 ? Wat zijn nu precies de verschillen? En hoe handel je als organisatie of institutie volgens 3.0 principes? En wil je werken binnen de context van de betekeniseconomie ?
Maatschappij 1.0
Maatschappij 1.0 reflecteert een hiërarchische samenleving waarin organisaties en instituties op traditionele manieren werken. Uitgangspunt is het zender-ontvanger model: degene met de meeste macht vertelt degene met de minste macht wat er moet gebeuren. Communiceren is daarbij éénrichtingsverkeer, een informatiestroom die van de organisatie of persoon naar een andere persoon of andere organisatie gaat. Een reactie wordt niet terugverwacht of is niet gebruikelijk. Het zendmodel is dominant. De ontvanger, bijvoorbeeld een klant of bezoeker of werknemer, is afhankelijk van de zender, bijvoorbeeld zijn werkgever of een andere organisatie en diens besluiten. Organisaties die volgens de principes van maatschappij 1.0 werken, worden wel bekritiseerd vanwege een gebrek aan inlevingsvermogen. Ze worden door mensen beleefd als autistische organisaties.
Maatschappij 2.0
Maatschappij 2.0 is de opvolger van maatschappij 1.0 en kenmerkt de overgangsperiode van maatschappij 1.0 naar maatschappij 3.0. Kennis wordt via het internet steeds makkelijker toegankelijk en is niet langer voorbehouden aan experts. De mensen onderwijzen zichzelf en worden mondiger in het contact met organisaties. Zij accepteren niet meer alle beslissingen van een instelling maar verdiepen zich in de materie. Mensen verenigen zich en zoeken handelingsruimte.
Organisaties en instituties merken steeds meer dat het oude hiërarchische model gaat wringen en leidt tot weerstanden, demotivatie en gebrek aan draagvlak bij voorgekookte beslissingen. Als gevolg daarvan wordt de kloof tussen instituties en mensen kleiner. Eenrichtingscommunicatie wordt vervangen voor een model waarin het mogelijk wordt om terug te reageren. Communicatie blijft in samenleving 2.0 echter verlopen via een zender-ontvanger model en er is nog geen sprake van werkelijk interactief contact.
Maatschappij 3.0
In maatschappij 3.0 verdwijnt het (strikte) onderscheid tussen instituties enerzijds en mensen en medewerkers anderzijds. In plaats daarvan ontstaat er een netwerksamenleving waarin organisaties, instituties en private actoren samen aan de gang gaan op basis van nieuwe informatie en daardoor in staat zijn oplossingen te creëren voor een gedeeld doel. In maatschappij 3.0 wordt geaccepteerd dat de maatschappelijke vraagstukken waarmee we worden geconfronteerd nu eenmaal te ingewikkeld zijn om met een hiërachische aanpak vorm te geven.
Instellingen en organisaties kunnen het niet meer alleen. Ook wordt onderkend dat gewone mensen kennisdragers zijn geworden en rechtmatig belanghebbenden zijn in de thema’s die hen raken. Het denken is verschoven van hiërarchisch naar nonlineair en integraal complexiteits-, community en netwerkdenken. Co-creatie en dialoog zijn daarbij cruciaal. Betrokkenen creëren samen oplossingen in co-creatie en creativiteit. Out-of-the-box denken is daarbij het uitgangspunt. Maatschappij 3.0 is een samenleving waarin belanghebbenden rondom een thema elkaar opzoeken en inter- en transdisciplinaire partnerschappen sluiten. Keten- en netwerksamenwerking nemen een vlucht in deze maatschappij vanuit het adagium; het geheel voegt meer toegevoegde waarde toe dan de som der delen.
Mengvormen
De drie maatschappijvormen lijken hier separate vormen maar in de praktijk bestaan ze naast elkaar. Veel instituties en organisaties opereren nog volgens het hiërarchische 1.0 principe, terwijl andere al de slag hebben gemaakt naar een werkwijze die past in aanstormende maatschappij 3.0. Ook binnen één organisatie zie je soms meerdere modellen gelijktijdig naast elkaar bestaan. Het verdienmodel is dan bijvoorbeeld gebaseerd op 3.0 principes. Terwijl het interne beleid nog op basis van het 1.0 of 2.0 model wordt gehanteerd.
Een economie die alles en iedereen versterkt en verbetert: betekeniseconomie
Welvaart speelt een belangrijke rol in welzijn, maar welzijn is iets fundamenteel anders. Welzijn gaat veel verder en is veel breder. Welzijn gaat over maatschappelijke gezondheid, en maatschappelijke gezondheid gaat over een economie die dienstbaar is aan sociale en ecologische doelstellingen. Wereldwijd zie je in toenemende mate dat wordt gekeken hoe je toegevoegde waarde kunt leveren in de betekeniseconomie die aan het ontstaan is.
Bron: Renate Werkman, Kees Klomp